Kompresör yağ değişimi vidalı kompresörlerde belirli bir saat belirlenmiş olmakla birlikte, pistonlu kompresörlerde bakım saati net bir şekilde belirlenememektedir. Bu sebeple yağ eksilmesi sürekli bir şekilde takip gerektirir. Kompresörlerin yağ değişim işlemleri, kompresörün kapalı konuma getirilmesiyle başlar. Bu işlem sonrasında,

• Yağ boşatma hortumu kullanılarak cihazdaki tüm yağ boş bir teneke kutuya boşaltılır.

• Yağın tamamen boşaltılması için kompresör kısa bir süre çalıştırılarak ( yaklaşık 5 saniye) yağ kalmadığından emin olunur.

• Yağın tamamen boşaldığından emin olmak için çalıştırma işlemi aralıklarla birkaç kez tekrarlanabilir.

• Yağ tamamen boşalınca yağ filtresi değiştirilir. Eski filtrenin sökülmesinden sonra yağ filtresinin contası yağlanmalı veya yeni yağ doldurulmalıdır.

• Filtre değişiminden sonra yağ doldurma tıpasının açılması ve yağın doldurulması gerekir.

Tüm bu işlemler sonrasında kompresörün düzenli bir sesle çalışıp çalışmadığını 5’er saniyelik sürelerle cihazı açılıp kapatarak kontrol etmek gerekir. Yağ ve yağ filtresinin değişim işlemleri sonrasında kompresör sorunsuz bir şekilde ve yüksek verimle çalışacaktır. Ancak tüm bu işlemlerin doğru yapıldığından emin olmak için, sürekli ve düzenli bir şekilde bakımın sağlanacağı uzman servislerden destek almak cihazın ömrü adına gereklidir.

Kompresörler dinamik ve pozitif kompresörler olmak üzere iki sınıfa ayrılırlar. Dinamik kompresörlere turbo kompresörler de denmektedir. Dinamik kompresörlerinin en önemli artısı hava çıkışı olduğu sırada da hava depolaması yapabilmesidir. Hava türbinleri kullanarak yüksek hıza ulaşmasını sağlanan kompresör dönüş motorları, daha sonra çıkış hızı düşürülerek devamlı basınç elde edilir.

Havanın akış yönüne göre kullanılmak için üretilmiş iki farklı dinamik kompresör vardır. Santrifüj ve Eksenel kompresörler, motor gücünde büyük değişikliklere ihtiyaç duymadan debi dönüşümünü sağlamaktadır.

Sanayi tesislerinde büyük oranda pozitif Deplasmanlı kompresörler kullanılır. Belli bir hacim limitinde sıkıştırılması prensibine bağlı çalışmaktadır. Pozitif Deplasmanlı kompresörlere hava, emiş regülatörü ile alınmaktadır. Daha sonra haznenin sahip olduğu hacim küçültülmekte ve istenilen basınç elde edilmektedir.

Dönem mekanizmalı ve Doğrusal mekanizmalı iki farklı kompresör tipi vardır. Doğrusal mekanizmalı kompresörlerde diyafram ve piston tipi pompa kullanılırken, Dönen mekanizmalı pompalarda, Çengel Rotorlu, Sıvı çemberli, Paletli ve Sarmal mekanizmalar kullanılmaktadır.

Tüm kompresör tiplerini şu şekilde sıralayabiliriz;

• Pistonlu kompresörler

• Vidalı kompresörler

• Eksenel kompresörler

• Merkezkaç Kompresörler

• Pozitif kompresörler

• Hidrolik kompresörler

• Buhar ve gaz kompresörleri

Gibi 7 Temel sınıfta kompresörleri çeşitlendirmek mümkündür.

Merkezkaç Kompresörler; Havayı dairesel haznesinde depolar. Havanın daire merkezinde dönme hareketi yaptırılması ile hızlanmaktadır. Fakat bu akış dairenin dış kısmına ilerledikçe yavaşlamaktadır. Bernoulli prensibi hız düştüğünde basıncın artığını işaret etmektedir. Merkezkaç kuvvetli kompresörler, Bernoulli prensibi ile çalışmaktadır.

Merkezkaç kompresör kullanan işletmelerin makineyi dikkatli bir şekilde sabitlemesi gerekmektedir. Aksi taktirde oluşan savrulma kuvveti kompresörün büyük hasar almasına neden olabilir. Merkezkaç kompresörler yağlama yapmayan ürünlerdir. Yağ ve buhar oluşturmaz. Sadece dönme yataklarında olan sürtünme, önemli oranda uygun maliyetlere üretilmesini mümkün kılar.

Eksenel Akımlı Kompresör; Dönme eksenine paralel hareket eden hava, helisel akım oluşturur. Söz konusu dönüş sürekli akımı arttırarak kompresörün hava üretmesini sağlar. Eksenel kompresörler yap-boz ürünlere benzemektedir. Parçalar birbirine eklenerek son halini alır. Dönen kısımların merkezde olmasından dolayı merkez kaç kuvvetinden etkilenmez.

Hidrolik Kompresör; Suyun düşüş kuvvetini kullanarak ek mekanik parçaları kullanmadan hava basıncını oluşturan mekanizmayı çalıştırır. Suyun çevirdiği pervanenin hava akımı oluşturduğunu söylemek daha basit bir ifade olacaktır. Kurulum maliyeti yüksek olsa da verimliliği son derece yüksektir.

Buhar ve Gaz Kompresörleri; Hava çıkışının gerçekleştiği bir ağıza sahip olsa da aynı ağızdan buharda çıkmaktadır. Buhar çıkışı ısıya ihtiyaç duyulan ortamlarda ısıtma için kullanılabilir. Hazneden atılan hava ile karışan buhar ortam ısıtmasını sağlar. Hareketli bir parçası olmayan kompresör de vakum etkisini oluşturan güç buhar ya da diğer gazlardır.

Hidrolik Kompresörler; Hidrolik sistemlerde sabit devre parçalarıdır. Fakat hareketli sistemler olarak da kullanılan tipleri vardır. Hareket etmeyen sistemler sabit bir nokta da monte edilerek kullanılan sistemlerdir. CNC ve Torna tezgahlarında sabit sistemli hidrolik kompresörler kullanılmaktadır.

Hareketli sistemli kompresörlerin kullanım alanına baktığımızda, daha çok araçlarda kullanıldığı görülmektedir. İnşaat araçları başta olmak üzere, kamyonlar, çekiciler ve damperli taşıma araçlarında kaldırma gücünü oluşturmak için kullanılır. Otomobillerde kullanılan hidrolik direksiyonların da arkasında küçük kompresörlerin gücü yatmaktadır.

Pistonlu Kompresör; Atmosfer havasını sıkıştırmak için kullanılan kompresör türlerinden biridir. Piston yatağı içinde ileri ve geri hareket eden pistonun ölü noktalar arasında her hareket edişi hava üretimini sağlar. Piston hareketleri hava emişini mümkün kılarak hazne de hava sıkışmasının önünü açar. Düşük basınçlı havaya ihtiyaç duyulan noktalarda tek kademeli kompresörler, yüksek basınca ihtiyaç duyulan noktalarda ise çift kademeli kompresörler kullanılmalıdır. Kompresör üzerinde;

• Piston

• Elektrik motoru

• Kayış-Kasnak bölümü

Kullanılarak hareket ettirilmektedir. Bu hareket kompresör deposunda ihtiyaç duyulan sıkışmanın aktarılmasını mümkün kılar.

Kompresörlerin genel manada çalışma prensibine detaylı bir şekilde baktığımızda; Makinenin elektrik motorundan aldığı gücü vakum yapmak için kullandığını görüyoruz. Kompresör içine emilen hava, sıkışarak basınç elde etmektedir. Sonrasında havayı tahliye etmek yani püskürtmek için her hangi bir itiş gücüne ihtiyaç duyulmamaktadır.

Kompresörler ekonomik seçilmelidir. Çünkü bir işletme de devamlı olarak ihtiyaç duyulan basınçlı havayı sağlayabilmek için makinelerin devamlı çalışması gerekmektedir. Bu da bir işletme için ekstra enerji maliyeti anlamına gelmektedir. Ekonomik bir kompresör seçmek için işletmenin ihtiyaç duyduğu basınçlı hava üst limitinde %20-30 daha yüksek kapasiteye sahip makineler tercih edilmelidir.

Bu sayede kompresör sürekli olarak devredeki havayı tamamlamak için çalışmayacaktır. Elektrik enerjisinin hava basıncı elde etmek için kullanılması yatırım maliyetini arttıran unsurlardan biridir.

Kompresör seçiminde dikkat edilmesi gerekenler, konusunda iki farklı görüş öne çıkmaktadır. Bu görüşler genel olarak kompresör kapasitesi ve işletme ihtiyacı olan basınçlı hava miktarına ilişkindir. Bir takım kompresörlerde büyük tank ve büyük motor avantaj sağlarken bir takım işletmelerde küçük tank ve küçük motor daha ekonomik olabilir.

Bir otomobil fabrikasında kullanılan kompresör ile küçük bir işletmede kullanılan kompresör aynı güce sahip olduklarında işletmelerden biri zararlı biri bu denklemden karlı çıkacaktır. Bu nedenle az elektrik sarfiyatı nedeni ile küçük kapasiteli kompresörler tercih edilmemelidir.

Kompresör seçimini etkileyen diğer unsurlara baktığımızda;

• Kompresör Tipi

• Temiz basınçlı hava kapasitesi

• Özgül enerji tüketimi

• Hava miktarı

• İşletme basıncı

Öne çıkan önemli Kriterler olarak karşımıza çıkmaktadır. Soğutma sistemlerinde en önemli devre elemanı olan kompresörler aynı zamanda bir torna makinesinde frenleme devre elemanı olarak da kullanılabilir. Bu nedenle ürünün oldukça geniş bir alanda çalıştığını söylememiz yanlış olmayacaktır.

Pistonlu kompresör bakımı sırasında görev alan kişilerin bu alanda uzman ve deneyimli teknisyenler olması öncelikli şartlardan biridir. Bunun yanında kompresör bakımında her zaman titiz ve özenli bir işçilik ortaya koymak ve hemen her açıdan arızanın meydana gelme nedenini değerlendirmek gerekir. Pistonlu kompresörlerde oluşan arızaların başlıca nedenleri arasında yetersiz soğutma sistemi yer alır. Bu kompresörler genelde yeterli bir soğutma sistemine sahip değildir ve oluşan arızaların ana nedeni soğutma sistemi olarak görülür. Ayrıca pistonlu kompresörleri bir araya getiren parçalar aşağıdaki gibi sıralanabilir;

• Ana gövde
• Krank
• Biyel kolu
• Piston
• Segman
• Silindir
• Sibop

Pistonlu kompresörler, genel olarak bu parçalardan oluşur ve parçaların tamamı sistem içerisinde birbiri ile ilişki halindedir. Bunun yanında pistonlu kompresörler araç motorları ile kendisini bir araya getiren parçalar açısından büyük bir benzerlik gösterir.

Pistonlu kompresörlerin bakımında ise soğutma sistemi kaynaklı arızalar ön plana çıkar. Çünkü bu makinelerde yeterli bir soğutma sistemi bulunmaz ve arızalar ise genelde soğutma sistemine bağlı olarak ortaya çıkar. Kompresör içerisinde yer alan soğutma sistemi, makineyi yeteri kadar soğutamadığı durumlarda ve kompresör de sürekli çakışma halinde ise siboplar bir süre sonra çok fazla ısınmaya başlar. Bunun ardından ısınan siboplar yağ seviyesinin de düşmesi ile segmanlarda yağsızlıktan aşınma sorunları ortaya çıkmaya başlar. Segmanlar aşınma oluşumu ise diğer parçalarda çeşitli hasarlar meydana gelmesine neden olur.

Eğer bir kompresörde yağ seviyesinden kaynaklı segmanlarda aşınma oluşuyorsa ilk olarak silindirler çizilebilir. Daha sonra ise silindirlerden kopan parçalar pistonlara veya biyel koluna zarar verebilir. Tabi aynı zamanda krank rulmanlarının da bozulması ve biyel koluna bağlı olarak gövde üzerinde kırılma ya da çatlamaların da meydana gelmesi mümkün olur. Bu sorunların oluşması halinde pistonlu kompresör çalışmayı durdurur ve hatta bir daha çalışmaz hale gelebilir. Bunun sonucunda ise uzman ve deneyimli kişiler tarafından tamir edilmesi gerekir.

Pistonlu kompresörlerin bakımı sırasında ilk olarak yağ seviyesi kontrol edilir. Bunun ardından yağ seviyesi düşük ise ortaya çıkabilecek diğer sorunlar üzerinde analizler yapılır. Aynı zamanda kontrol edilen başka bir nokta ise yağ sızıntısı olup olmadığıdır. Yağ sızıntısı ile beraber kompresörün çalışma anında farklı bir ses çıkarıp çıkarmadığını da bakılır. Kompresörün basınç oranı, soğutma sistemi ve titreşim gibi durumlar da yine bakım esnasında kontrol edilmesi gerekenler arasında yer alır.

Kompresörün bakımında çeşitli ölçümler ve testler yapılır. Bu kontrol ve testler, kompresörün tam olarak hangi nedenle arızalandığını tespit etmek içindir. Ayrıca parça değişimini gerekli olup olmadığı da yine kontroller ve testler ile ortaya çıkar. Eğer parça değişimi gerekiyorsa bu değişimin mutlaka orijinal ya da orijinal yakın parçalar ile yapılması büyük bir önem arz eder. Gerekli işlemlerin ve parça değişimini yapılmasının ardından kompresör bakımı sona erer ve tekrar kompresör çalıştırılarak denemeler yapılır. Eğer çalışma sırasında herhangi bir sorun gözlenmiyor ise kompresör kaldığı yerden çalıştırılmaya devam eder.